ბლოგის ადმინის ნებართვით აღებულია ბლოგიდან https://geolaw.wordpress.com
გამოთქმა “იურიდიული პირი” გერმანული წარმოშობისაა და პირველად გამოიყენა გუსტავ ჰუგომ.როგორც ჩანს ეს ტერმინი სწორედ მისი დამკვიდრებულია. პირი შეიძლება იყოს იურიდიულიც – რამდენიმე ადამიანი, რომლებიც სამართლებრივი გაგებით მიიჩნევა ერთ კონკრეტულ ინდივიდად.
ქართული სამართლის მეცნიერებაში იურიდიული პირის ნიშნები იმ სამართლის ნომრმებიდან გამოჰყავთ, რომლებიც სხვადასხვა ქვეყნების საკანონმდებლო აქტებშია მიმობნეული და იურიდიული პირების სამართლებრივ მდგომარეობას განსაზღვრავენ. იურიდიული პირების ცნების ლეგალურ დეფინიციას არ შეიძლება ჰქონდეს სრულყოფილების პრეტენზია. როგორც წესი, ის მხოლოდ არსებულ ნიშნებს განამტკიცებს.
ყოველი იურიდიული პირი არის ორგანიზებული წარმონაქმნი, რომელიც პირთა ანდა ქონების გაერთიანების შედეგადაა აღმოცენებული. მაშინაც კი, როცა იურიიდული პირი ერთი პირის მიერ იქმნება, მაგალითად, შპს, იგი მაინც ორგანიზებული წარმონაქმნია. იგივე ეხება ქონების გაერთიანების შედეგად წარმოქმნილ იუირიდულ პირებს – ფონდებს.
იურიდიული პირი შეიძლება ჩამოყალიბდეს მხოლოდ კანონით განსაზღვრულ ორგანიზაციულ-სამართლებრივი ფორმით. გარდა ამისა ყოველ იურიდიულ პირს უნდა ჰქონდეს კანონით განსაზღვრული საორგანიზაციო სტრუქტურები – მართვის ორგანოები. სწორედ ამ ორგანოების საშუალებით ახორციელებს თავის საქმიანობას იურიდიული პირი.
განსაზღვრული მიზნის მიღწევა იურიდიული პირის ერთ-ერთ კონსტიტუციურ ნიშნად არის მიჩნეული. იურიდიული პირის დაფუძნებისას,დამფუძნებლები ყოველთვის რაღაცის მიღწევას ისახავენ მიზნად და ამისთვის საჭიროებენ იმ ნორმატიულ-სამართლებრივ კონსტრუქციას, რომელსაც იურიდული პირი ეწოდება.
იურიდიული პირის ერთ-ერთი აუცილებელი ნიშანი ისაა, რომ მას უნდა ჰქონდეს დამოუკიდებელი ქონება და ეს ქონება განცალკევებული იყოს წევრთა პირადი ქონებისგან.დამოუკიდებელი ქონების არსებობაა ერთ-ერთი ძირითადი საფუძველი და წინაპირობა იურიიდული პირის წარმოშობისა. იგი იმდენად მნიშვნელოვანია, რომ ზოგი თეორია მას გადამწყვეტადაც კი მიიჩნევდა.იურიიდული პირი ამ ქონების მესაკუთრეა. თვითონ იურიდიული პირი კი არავის საკუთრებას არ წარმოადგენს. დამოუკიდებელი ქონების არსებობა უკავშირდება იურიდიული პირის დამოუკიდებელი ქონებრივი პასუხისმგებლობის საკითხს. უზოგადესი პრინციპის თანხმად, იურიდიული პირი კრედიტორის წინაშე პასუხს აგებს თავისი ქონებით და არა მონაწილეების ქონებით.
სამართლებრივ ურთიერთობებში მონაწილეობის გაიოლების მიზნით და სხვა მონაწილეთაგან განსხვავების უზრუნველსაყოფად იურიიდულ პირს აქვს საკუთარი სახელი. ეს ნიშანი ანიჭებს მას შესაძლებლობას შეიძინოს უფლებები და იკისროს მოვალეობები, დადოს გარიგებები, იყოს მოსარჩელე და მოპასუხე და ა.შ. მოკლედ, იყოს ყველა იმ ურთიერთობბიდ მონაწილე, რომელსაც სამოქალაქო სამართალი მას განუსაზღვრავს.
საქართველოს სამოქალაქო სამართალი, ისევე როგორც დასავლეთის ბევრი ქვეყნის სამოქალაქო სამართალი, კერძო სამართლის იურიდიული პირების წარმოშობად რეგისტრაციის ფაქტს უკავშირებს. ამიტომ იურიიდული პირების რეგისტრაციას კონსტიტუციური მნიშვნელობა აქვს.
ზოგადი უფლებაუნარიანობის ცნების თანახმად, იურიდიული პირი შეიძლება იყოს ნებისმიერი სამოქალაქო სამართლებრივი ურთიერთობის მონაწილე და არაა აუცილებელი, რომ ეს ურთიერთობები წესდებაში იყოს ჩადებული. იურიდიული პირი შეიძლება იყოს მესაკუთერე როგორც ნივთების, ასევე უფლებებისა და მოთხოვნების, მფლობელი, ხელშეკრულების მხარე, მემკვიდრე, კომერციული იურიდიული პირების პარტნიორი და ა.შ. ე.ი იურიდიულ პირებს აქვთ უფლება მონაწილეობა მიიღონ ყველა სახის სამოქალაქო სამართლებრივ ურთიერთობებში რომელსაც კანონი არ უკრძავს.იურიდიული პირის უფლება უნარიანობა და ქმედუნარიანობა, განსხვავებით ფიზიკური პირებისგან ერთდროულად წარმოიშვება.იურიდიული პირის უფლებაუნარიანობა წარმოიშვება მისი რეგისტრაციის მომენტიდან და წყდება მისი ლიკვიდაციის დასრულების ფაქტის მომენტიდან.
კანონი იურიდული პირების შესახებ შეგიძლიათ იხილოთ საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის, პირველი კარის მეორე თავში.